Bản Thảo Bằng Đá
Chương 11
Ngày 23 tháng Chín, Thái tử và Phu nhân đến Salamanca, được đón tiếp nhiệt liệt với kèn, trống, đàn cổ Hy Lạp, các bài hát lễ hội và quốc ca. Từ phía trên khu vực tường thành phía Bắc, Rojas có thể theo dõi buổi đón tiếp dành cho Thái tử và Phu nhân ở sân cỏ, trước khi họ bước vào thành phố. Trong vòng vài giờ đồng hồ, dân chúng dường như quên đi sự bất mãn của mình để tận hưởng những màn trình diễn của đội kỵ binh hạng nhẹ, đội kỵ sĩ đã từng giúp Vương triều trong trận chiến Bò tót chống lại quân đội Bồ Đào Nha vào năm 1476, đồng thời thưởng thức điệu nhạc của Juana Beltraneja, cũng như ngắm nhìn trang sức của những kỵ sĩ và những chiến mã, đã được đóng dây cương và nai nịt gọn ghẽ. Gần bức tường thành, Thái tử cùng Phu nhân được toàn thể Hội đồng thành phố, Đức Giám mục và Hội đồng Giáo hội chào đón. Sau đó, Thái tử và đoàn tuỳ tùng tiến vào thành phố bằng cửa Zamora, nơi cách đây mười một năm, các vị Vua Thiên Chúa giáo đã tuyên thệ là chủ nhân của thành phố. Ở đó, họ được giới quý tộc cùng đại diện Học viện Nghiên cứu chiêu đãi và tặng quà.Mặc dù rất nổi danh, nhưng Rojas vẫn ngạc nhiên trước vẻ đẹp của quý bà Margarita: khuôn mặt trắng trẻo, sáng bừng, tóc ánh kim, đôi mắt xanh nước biển mơ màng, chiếc mũi thẳng, đôi môi quyến rũ và dĩ nhiên ngoại hình thanh tú với nhiều đường cong gợi cảm. Bà mặc váy lụa màu mận chín thêu chỉ vàng với thắt lưng dát vàng óng ánh, khoác áo choàng Nhưng ngắn, bên ngoài bọc da chồn và một chiếc áo lụa dày màu da báo, phía trước được thêu và xẻ hình vây cá dát vàng bạc. Trên đầu, bà đội một chiếc mũ kiểu Đức, mạng bằng vàng và thêu bằng chỉ màu sặc sỡ. Đứng bên cạnh, Thái tử dường như quá bé nhỏ hoặc quá già so với bà. Áo choàng dài không tay, quần áo, tất, mũ của Ngài đều được làm bằng lụa hảo hạng và đặt may khéo nhất nhưng trông chúng như được treo trên một chiếc mắc áo. Mặc dù Ngài gầy, vóc dáng tầm trung, nhưng đôi chân của Thái tử dường như quá yếu để gánh cả cơ thể. Trên gương mặt trái xoan còn non trẻ, thấy rõ một số nét điển hình của người mẹ: đôi mắt pha giữa màu xanh lá cây và nước biển, mũi hơi to và khoằm, miệng mềm và khêu gợi, mái tóc vàng và dày, cắt tròn rủ xuống má, bờm chảy dài sau lưng. Gương mặt bệnh tật, xanh xao, quầng mắt nom như thiếu ngủ. Bên ngoài có nhiều tin đồn cho rằng Thái tử đã hưởng nhiều lợi từ cuộc hôn nhân này hay bà Margarita là vương phi quá mạnh mẽ đối với một hoàng tử như Ngài.Bên trong thành phố, Thái tử và đoàn tuỳ tùng được một dàn đồng ca trẻ nhỏ chào đón. Từ những cánh cửa sổ của một số căn nhà và những vách ngăn khác nhau được dựng tạm trên quảng trường, giọng ca hài hoà của trẻ nhỏ đã đi theo Thái tử cùng Phu nhân trong suốt cuộc hành trình. Trên đường phố mới được lát đá, họ trồng toàn cây bách ly hương hoa thom ngát. Trong khi đó, ở mặt tiền của một số dinh thự có treo những bức trướng thêu màu sặc sỡ được sản xuất từ những xưởng tốt nhất ở Flandes mà phần lớn được trang trí mô phỏng đề tài và nhân vật huyền thoại.Cùng diễu hành với Thái tử và Phu nhân là Đức Giám mục và họ sẽ về ngự tại dinh thự của Giám mục. Diego de Deza coi đó như một phần thưởng được công khai hoá sau nhiều năm cống hiến cho Nhà thờ và Vương triều. Ở mức độ nhất định, đó cũng là sự biểu dương chiến thắng của ông. Tuy nhiên, Fernando de Rojas, người được ông bảo vệ, lại ngắm nhìn buổi diễu hành mà không thực sự chú ý nhiều lắm tới ông. Dĩ nhiên, anh có việc quan trọng khác cần phải để tâm suy nghĩ. Đột nhiên, anh phát hiện ra một người thu hút sự chú ý của mình ở cách chỗ của Phu nhân Thái tử không xa lắm. Đó là Jimena, một cô gái trẻ đẹp, ánh mắt nhìn yếu ớt và vóc dáng nhẹ nhàng, người anh đã thầm yêu trộm nhớ một thời gian trước đây.Cha cô, ngài Luis de Salaza, kết hôn với cháu gái của người sáng lập trường Cao đẳng San Bartolomé và cách đây vài năm, ông đã yêu cầu Hiệu trưởng cử một trong số những học viên xuất sắc nhất đến dạy ngữ pháp cho con gái mình, người đã sớm bộc lộ niềm yêu thích văn chương. Thoạt đầu, ông biết là bà Beatriz Galindo, người Salamanca mà nhiều người biết đến với tên gọi người phụ nữ La tinh, do có thành tích học tập nên đã trở thành giáo viên dạy tiếng La tinh cho chính Nữ hoàng Isabel cùng các Công chúa và ông muốn tạo cơ hội cho con gái trở thành một phụ nữ tri thức. Do mối quan hệ và nguồn gốc xuất thân cao quý của ông, Hiệu trưởng đã cử người sinh viên ưu tú của ông đến và đó không phải ai khác ngoài Rojas. Hằng ngày, từ bốn đến năm giờ chiều, Rojas lui tới dinh thự của ngài Luis tại quảng trường Santa Catalina. Trong suốt giờ học, họ bị một bà quản gia theo sát. Bà ta ngồi gần họ, bên cạnh một trong những cửa sổ phòng ngủ và khi Rojas bắt đầu bài giảng bằng tiếng La tinh là lúc bà ta chìm sâu vào giấc ngủ.Một ngày, chàng trai trẻ Rojas đến dinh thự với bản sao một vở hài kịch của Dante Alighieri. Sau khi nói chuyện đầy hứng thú với Jimena về cuốn sách, anh đọc cho cô nghe một đoạn ngắn bằng ngôn ngữ nguyên bản vùng Toscana(1). Đó là một trích đoạn trong trường ca số V về Địa ngục, trong đó người đẹp Francesca đã kể cho nhà thơ về tình yêu của cô với Pablo. Trích đoạn đó bắt đầu bằng câu: “Nessun maggior doloreche ricordarsi del tempo leicenella miseria…” Sau đó, Rojas đề nghị cả hai sẽ cùng dịch một đoạn tả cảnh thiên nhiên mà ngài Enrique de Aragon hay de Villena đã thực hiện cách đây sáu thập niên, được Rojas chau chuốt sửa lại như sau:Và cô ấy nói với tôi: “Không khổ đau nào lớn hơn nỗi đau nhớ lại thời hạnh phúc của thủa hàn vi mà chàng bấc sĩ từng nêm trải.Nhất là khi tìm về cội nguồn của tình yêu chúng ta, lại là điều anh đang mong đợi. Tôi sẽ làm giống như chàng trai đã thổ lộ.Một ngày chúng ta đọc vì ham muốn Tình yêu đã làm Lanzarote quá khổ đau và không một chút nghi ngờ, chỉ còn lại hai ta.Nhiều lần đôi mắt ngừng đọckhuôn mặt biến sắc; và chỉ một vần thơ đã chiến thắng chúng ta”.Có một sự trùng hợp giữa bối cảnh được diễn tả trong thơ và khung cảnh cả Rojas và Jimena đang trải qua trong giây lát nên khiến cả hai cùng cảm nhận niềm ham muốn bất chợt. Tuy nhiên, họ tiếp tục đọc sau khi dừng lại một lát:“Khi chúng tôi nhìn nụ cười nóng bỏng của người tình vĩ đại đẫ đặt lên môi.Tôi sẽ không bao giờ quên được hình bóng anhỉ, với nụ hôn làm toàn thân tôi run rẩy”.Và đến đây, đôi môi của chàng trai trẻ Rojas đã tiến lại gần môi của Jimena và họ suýt nữa trao nhau nụ hôn nếu như không có sự can thiệp vô duyên của bà quản gia. Trước sự im lặng bất ngờ, bà ta giật mình tỉnh giấc và đặt dấu chấm hết cho bài thơ tình.Ngày hôm sau, Rojas nhận được thông báo của trường San Bartolomé về việc anh không cần tiếp tục dạy tiếng La tinh nữa. “Và cậu phải cảm ơn tôi, - Hiệu trưởng thông báo với Rojas, - tôi đã phải thuyết phục để ông ta cho phép cậu tiếp tục học tập ở đầy”. Trên đường trở về phòng, Rojas không ngừng nhắc đi nhắc lại, như một lời nguyền, phiên bản dịch lạ lùng của anh đối với những lời nói cuối cùng của Francesca: “Hỡi tác giả cuốn sách Alcahuete: từ ngày hôm đó chúng tôi ngừng đọc nó”.Trong suốt thời gian dài, Rojas ghen tị với may mắn của Pablo. Dù sao đi nữa, anh ta vẫn luôn được ở bên người yêu của mình ngay cả ở địa ngục và nhờ có Dante, rất ấn tượng với thiên tình sử bi kịch ấy, đã vĩnh cửu hoá những nhân vật này trong hài kịch của ông. Rojas thì cô đon một mình, không muốn làm gì hoặc gặp bất kỳ ai. Thậm chí những cuốn sách cũng không an ủi và làm anh vui, vì mỗi lần mở một cuốn sách và bắt đầu đọc, anh lại nhơ ngay đến Jimena. Những người bạn thân thấy anh quá đau khổ nên định đến gặp bà quản gia để bà ta làm trung gian cho tình yêu của họ hoặc thực hiện một phép bùa gì đó để quyến rũ cô gái, nhưng Rojas không hứng thú với việc để số phận của mình trong tay bà quản gia cũng như những người bạn của anh cũng không có tiền để trả cho dịch vụ ấy. Và thế là các bạn anh đã lựa chọn việc giới thiệu cho anh một cô gái mà họ quen biết, nhưng Rojas cũng không quan tâm. Mất rất nhiều thời gian và kiên trì, Rojas mới vượt qua nỗi bất hạnh của mình và quay trở lại học tập với năng lực vốn có. Tuy nhiên, Rojas đã quên được cô gái ấy chưa? Anh nghĩ rằng đã làm được điều ấy. Sự thực là, kể từ thời điểm đó, anh chưa gặp lại cũng như không có tin tức gì về cô ấy.Dõi theo đám đông đang tràn ngập đường phố từ trên cao, Rojas cố gắng quan sát buổi diễu hành cho đến phút cuối khi cả đoàn về đến Nhà thờ lớn, nơi Đức Giám mục phát biểu lời chào mừng, sau khi cùng hát với các tu sĩ bài thánh ca Chúa phù hộ cho con(2). Trước khi xuống ngựa để bước vào đền, Thái tử Juan và Phu nhân Margarita vẫy tay chào lần cuối đám người đang reo hò trước cổng đền. Đúng lúc đó, tất cả các tháp chuông của thành phố đồng thanh cất tiếng kêu, báo hiệu vui mừng trước sự hiện diện của các vị khách quý.Buổi tối, sau khi ăn xong, Rojas quyết định đi ra ngoài nhằm tìm kiếm dấu vết có thể dẫn anh tới cậu sinh viên. Trong không khí lễ hội trên đường phố, các quán ăn rất đông người và náo nhiệt. Các quán rượu ở Salamanca nhiều đến nỗi mà một số người nói, một con sóc có thể chạy quanh thành phố bằng cách nhảy từ quán rượu này sang quán khác mà không cần phải giẫm chân xuống đất. Hôm đó, dĩ nhiên, tất cả các quán rượu đều mở cửa và chật ních khách. Không phải họ chào mừng chuyến thăm của Thái tử. Bất cứ lý do nào cũng tốt, giống như những chú sóc có thể chạy nhảy, rượu có thể được rót ra, từ thùng đến bình rượu, từ bình rượu đến mồm, từ mồm xuống dạ dày, từ dạ dày bốc lên đầu và thoát ra đầu lưỡi. Một số người hát, số khác chửi đồng, một số cười và một số khác khóc. Cũng có người nói quá nhiều.Quán Ngôi sao là một trong những quán rượu nổi tiếng và có nhiều khách lui tới. Có nhiều khách đến từ nơi khác nghỉ lại qua đêm, có sinh viên và một số người nghèo khổ. Quán nằm ở ngoài thành, gần sông Tormes, ở đoạn giữa cửa sông và nhà thờ Thánh Nicolas, một trong những địa điểm nguy hiểm nhất quanh đây. Đối với người như Rojas chỉ biết tiêu khiển thời gian trong phòng đọc sách hoặc nghiên cứu các bài viết của trường thì quán Ngôi sao, vào giờ ấy và trong bối cảnh như thế, chính là hình ảnh rõ nét của tầng cuối cùng trong địa ngục.- Anh uống gì? - Cô gái phục vụ bàn hỏi.Đó là một cô gái trẻ, đẫy đà, không tỏ ra bực bội khi khách hàng sờ soạng mỗi khi cô đi qua mà chỉ việc trả thêm cho cô ít tiền.- Cho một bình rượu! - cuối cùng Rojas lên tiếng.- Anh muốn rượu của nhà hay rượu Bò tót?- Rượu nhà được rồi, cảm ơn cô! - Rojas nói rõ vì không muốn trông anh giống như một chàng công tử bột.Ở các quán rượu, có nhiều loại tiếu lâm và tin đồn. Rõ ràng phần lớn không có cơ sở, nhưng nếu ai đó biết tìm kim đáy bể thì sẽ thu lượm được tin tức đáng giá. Tối hôm đó, chủ đề chính của các cuộc bàn luận không phải điều gì khác ngoài chuyến thăm của Thái tử. Ở bàn bên cạnh, một số sinh viên đang khoa môi múa mép về lễ đón trang trọng này.- Cũng thường thôi, - một cậu kêu lên bằng giọng miệt thị - Nếu như Hội đồng thành phố không ra sắc lệnh sẽ trừng phạt bằng những trận đòn thích đáng đối với tất cả những ai không thực thi thì lễ đón sẽ không khác gì…- Tôi không nghĩ vậy, - một cậu bạn cùng bàn cắt ngang - mọi người thích như vậy mà.- Tôi không nói là mọi người không thích, nhưng đây không phải là trường hợp đó. Rất ít người có cảm tình với ngài Thái tử tính khí thất thường. Ông ta đã lạm dụng quyền lực, mặc dù còn ít tuổi.- Cậu nói gì mặc kệ cậu, - một kẻ say rượu ở bàn khác nói chen vào - Tôi thì thích lễ tang của thầy tu dòng Thánh Domingo hơn.- Ai cho phép anh nói thế? - Đám đông đáp lại trong tiếng cười.- Nghe này, - anh chàng say rượu tiếp tục nói, - điều tệ hại duy nhất của buổi tang lễ trang trọng ấy là nhân vật chính. Ông ta đã chết nên không còn được hưởng niềm thích thú nữa.- Có anh mới đáng chết và ướp xác trong rượu mà thôi! - một trong số những sinh viền xỉa xói.- Đừng nói với tôi như thế… - anh chàng say rượu cố sức lè nhè trước khi đổ vật xuống bàn.Trong lúc đó, một cậu sinh viên từ ngoài đường tiến vào rồi xích lại gần. Cậu ta trông mướt mồ hôi, bức bối và hơn nữa, rất nôn nóng.- Các cậu biết tin mới chưa? - Cậu ta hỏi bạn trong lúc kéo ghế ngồi xuống. - Một số thành viên Toà Công giáo đã bắt giữ thầy giáo Rodrigo de Basurto vì ông ta dự đoán Thái tử sắp chết.Rodrigo de Basurto là cựu sinh viên của trường San Bartolomé, giảng viên môn Thiên văn học, tác giả cuốn sách Phong tục tiên đoán (3) đã mang lại cho ông danh tiếng ở Castilla. Rojas biết ông rất rõ vì anh đã từng là trợ giảng, hỗ trợ cho ông hoàn thiện một số biểu đồ và lịch thiên văn học, rất có ích cho việc nghiên cứu các vì sao và sự chuyển động của chúng.- Cậu có chắc là thầy bị bắt không? - Mấy cậu khác cất tiếng hỏi.- Chính mắt tôi trông thấy. Ngoài ra, còn có nhiều người nghe thấy ông nói Thái tử sẽ không còn sống khi rời Salamanca.- Ông ta thật không may! - Cậu sinh viên ít nói nhất lên tiếng.- Cũng chẳng phải thần thánh gì mới dự đoán được điều đó, - một cậu khác chỉ rõ, - chúng ta đều biết Thái tử đang rất yếu. Chắc chắn bệnh của Thái tử là bị lấy nhiễm do cưỡi quá nhiều ngựa cái.- Thôi im đi, tôi xin cậu, - cậu sinh viên mới đến yêu cầu - Bây giờ không phải là lúc để có thể nói chuyện đó ra ngoài đâu. Có mật thám ở khắp mọi nơi, - cậu ta vừa nói vừa nhìn quanh, khiến Rojas buộc phải quay đầu sang hướng khác - Theo như những gì tôi được nghe kể, - cậu ta nói thêm với giọng đầy bí ẩn, - cuộc sống của Thái tử luôn có những điềm xấu đeo đuổi. Người ta nói rằng, một tháng sau khi Thái tử ra đời ở Sevilla và một tuần trước khi Thái tử xuất hiện tại đền thờ theo truyền thống bắt buộc, bầu trời tối đen như mực trong vài tiếng đồng hồ và sau đó, bầu trời không sáng rực rỡ như trước trong suốt vài tháng trời, khiến cho mọi người suy đoán đó là dấu hiệu không thể nhầm lẫn về tình trạng sức khỏe yếu của Thái tử. Thực tế, hầu như ai cũng nghĩ rằng Thái tử sẽ không sống được cho đến lúc kết hôn…- Và họ đã nhầm, - một người bạn cắt ngang lời - Tôi chưa bao giờ nhìn thấy một phụ nữ đẹp và quyết đoán như Công nương Margarita.- Nhưng nhiều người cũng kể với tôi rằng, - cậu ta tiếp tục nói, luôn tỏ vẻ bí ẩn, - trong đám cưới, một sự kiện bi kịch đã xảy ra. Sau khi ngã ngựa, ông Alonso de Cárdenas đã mất và ngay lập tức được coi là điềm xấu cho rằng hạnh phúc của đôi lứa sẽ không tồn tại lâu. Và thực ra là chỉ vài tháng sau, sức khỏe của Thái tử có vấn đề - Một số kẻ nói rằng Thái tử ốm bệnh là do quan hệ thể xác quá nhiều và theo những người am hiểu, điều đó làm mềm tuỷ và yếu dạ dày.- Tôi đã nói là Thái tử trông rất yếu và kiệt sức.- Vì Công nương tràn đầy sức sống so với Thái tử quá nhu nhược.- Mọi người nói rằng Công nương đã có thai và Thái tử có vẻ không sẵn sàng kiêng cữ cho Công nương trong thời kỳ thai nghén, dù sao thì ông cũng sẽ đi thăm viếng một số tổ chim khác.- Tất cả đều biết Thái tử rất thích nhà thổ. Tôi tin là ông ta sẽ không thể chờ lâu để đi thăm nhà thổ, ngôi nhà mà ông đã ra lệnh xây dựng.- Để xem Giám mục có cho phép Ngài hay không.- Một giám mục có thể ngăn cản sao?- Dĩ nhiên, trước mắt chúng ta sẽ là những ngày náo nhiệt đấy.- Hôm qua là tang lễ, hôm nay là lễ hội. Để xem ngày mai chúng ta cười hay khóc? - Anh chàng say rượu ở bàn bên đột ngột kết luận sau khi vừa mới tỉnh giấc.Điều Rojas lo ngại nhất là tin về vụ bắt giữ ông Basurto, người anh trân trọng như một người chân chính và một nhà thiên văn học tài giỏi. Anh cho rằng lý do chính của vụ bắt bớ này là do ông là người cải đạo và quan hệ lâu năm giữa ông với Abraham Zacut, nhà thiên văn học người Do Thái. Toà án Công giáo không kết tội những dự báo và tiên đoán như trên, trừ phi để tiên đoán tương lai, họ đã thờ cúng Quỷ thần. Do đó, vụ bắt bớ phần nào liên quan đến sự trong sạch của kẻ cải đạo vốn được Toà án Công giáo ráo riết thực thi nhân chuyến thăm của Thái tử Juan. Họ cũng đã quét sạch đường phố, không còn chỗ cho những kẻ lừa đảo, gái bán hoa, ăn mày cũng như các loại tội phạm. Lý do chủ yếu là không tạo cho Thái tử và Phu nhân ấn tượng xấu về Salamanca ở thời khắc quan trọng như lúc này và tránh những vụ bạo loạn có thể xảy ra. Những biện pháp này không được hoan nghênh ở một số nơi, và như Rojas vừa kiểm nghiệm, thái độ bất bình ngày một gia tăng.Rojas đang định ra về thì nhìn thấy một cậu sinh viên quấn khăn gần kín mặt xuất hiện ở ngưỡng cửa. Cậu ta, khi phát hiện sự có mặt của Rojas ở gần cuối quán rượu, đã vội quay lưng và lao ra đường. Rojas để lại vài đồng tiền bên cạnh bình rượu rồi vội rượt đuổi theo. Khi ra đến đường, anh thoáng nhìn thấy cậu sinh viên quấn khăn chạy tới một vài căn nhà gần cầu. Anh đuổi theo hướng đó, ngay lập tức anh vấp phải hai kẻ lưu manh đang đánh cược ở góc phố và khi bị Rojas bắt gặp, hai tên lưu manh bắt đầu đe doạ anh bằng lưỡi gươm. Bình thường Rojas không mang theo vũ khí. Anh định tự vệ bằng cây gậy vừa vớ được ở một hàng rào gần đó, khiến cho hai kẻ tấn công rất đỗi vui mừng. Tuy nhiên, Rojas không sợ hãi và quyết tâm sử dụng cây gậy để tấn công. Và anh đã làm như vậy nếu trong lúc đó không nghe thấy tiếng bước chân của người thứ tư đang đến gần họ.- Dừng lại, - người mới đến kêu to với giọng đầy đe doạ đối với hai tên lưu manh - nếu như bọn mày không muốn thử độ sắc lưỡi kiếm của ta.Hai tên lưu manh bị bất ngờ và chậm chạp phản ứng, khiến cho cậu ta có thời gian tiến tới, mặt đối mặt.- Chạy thôi, - một tên ra lệnh - Chúng ta có việc khác quan trọng phải làm.Và không nhiều lời, hai tên bỏ chạy ra hướng bờ sông trước ánh mắt kinh ngạc của Rojas.- Hãy nhìn những kẻ to gan tháo chạy kìa, - người lạ mặt vừa cười vừa nói - Và anh có thêm một bài học, - anh ta nói thêm với Rojas - không nên đi dạo ở đây vào ban đêm, nhất là khi anh không mang theo vũ khí.- Tôi sẽ làm theo lời khuyên của anh, - Rojas chấp thuận và cảm thấy giọng anh ta quen quen - Nhưng xin anh hãy cho biết tôi có vinh dự nợ ai cuộc sống này?- Đừng có nói là anh không nhận ra tôi, anh ta đáp lại và không kìm được tiếng cười lâu hơn. Tôi, Hilario đây mà, - anh ta nói thêm, - để lộ ra gương mặt và xích lại gần Rojas, là người bạn trung thành và thiên thần hộ mệnh của anh đây.Sự thực là Rojas rất ngạc nhiên. Anh không hề có ý nghĩ rằng đó lại là Hilario. Tuy nhiên, anh đã giả vờ một chút.- Đáng lẽ tôi phải nghĩ ra chứ. Ai lại sẵn sàng hy sinh mạng sống để bảo vệ một kẻ ngốc như tôi chứ? Nhưng này, anh làm gì vào giờ này ở đây vậy?- Tôi theo dõi anh.- Tôi à?- Còn ai vào đây nữa. Từ khi anh trở lại Salamanca, anh khiến tôi rất lo lắng. Thậm chí, dường như anh còn tránh mặt tôi. Thế là tôi quyết định theo dõi anh. Và anh bạn ạ, tôi phải thú nhận là anh khiến tôi rất lo ngại.- Tôi hiểu là anh hoang mang, - Rojas công nhận, - nhưng tất cả đều có lời giải thích. Nếu như anh hứa sẽ giữ bí mật, tôi sẽ kể cho anh trên đường về. Dù sao thì anh cũng đã cứu sống tôi.Chú thích(1) Một vùng của nước Ý.(2) Dịch từ tiếng La tinh: Te deum.
Bạn có thể dùng phím mũi tên
hoặc WASD để
lùi/sang chương
